زمینه و هدف: مدیریت نامناسب مواد عفونی زاید می تواند خطراتی را برای کارگران و بیماران و محیط اجتماع بهمراه داشته باشد. در این مطالعه، بررسی جامعی در خصوص نحوه مدیریت پسماندهای جامد در بیمارستان های شهر قم صورت گرفت.روش کار: جهت گردآوری اطلاعات لازم ضمن توزین زباله تولیدی، به تکمیل پرسشنامه برگرفته از WHO با توجه به اهداف مطالعه پرداخته شد؛ همچنین جهت کسب اطلاعات تکمیلی، به مشاهده میدانی در بخشهای مختلف بیمارستان های مورد مطالعه (6 بیمارستان دولتی، 2 بیمارستان خصوصی) پرداخته شد.نتایج: نتایج مطالعه نشان داد که میزان کل مواد زاید جامد تولیدی بیمارستان های شهر قم بطور متوسط 3057.55 کیلو گرم در هر شبانه روز بود که از این میزان سهم مواد زاید جامد معمولی، عفونی، تیز و برنده، شیمیایی - دارویی به ترتیب 1523.6 و 1520.6 و 12.72 و 0.93 کیلوگرم در هر شبانه روز بود. همچنین نتایج مطالعه نشان داد که در بیمارستان های شهر قم، دستورالعمل مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی بطور ناقص اجرا می شد و برنامه جداسازی مواد زاید جامد در مبدا تولید بصورت نامناسبی انجام می گرفت؛ همچنین در بیمارستان های مذکور هیچ گونه اطلاعاتی در مورد کمیت و کیفیت مواد زاید جامد تولیدی وجود نداشت.نتیجه گیری: ضرورت برنامه ریزی و ایجاد چارچوبی جهت مدیریت تلفیقی مواد زاید جامد و آموزش سطوح مختلف کارکنان بیمارستان (مدیران، پزشکان، پرستاران، پرسنل خدماتی) میتواند در کاهش قابل ملاحظه هزینه ها و مواد زاید جامد بیمارستانی موثر واقع گردد. همچنین نظارت جدی بر اجرای دقیق و مناسب دستورالعمل مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی ضروری به نظر میرسد.

مقدمه: پسماندهای پزشکی تولید شده از مطب های پزشکی یکی از مهم ترین مشکلات زیست محیطی کشورهای در حال پیشرفت هستند. چون پسماندهای پزشکی از نظر ماهیت ناهمگون بوده و حاوی ترکیبات عفونی اند. در شهر سبزوار روش مناسبی برای جداسازی پسماندهای پزشکی در مطب های پزشکی وجود ندارد. این مطالعه با هدف تعیین کمیت و ترکیب انواع پسماندها در مطب های پزشکی و مدیریت آن در سال 1387انجام گردید.روش کار: در این مطالعه توصیفی، از هر مطب پزشکی سه نمونه در انتهای سه روز کاری بررسی شد. مطب هایی که از آنها نمونه برداری شد، شامل مطب های عمومی و تخصصی بودند. ترکیبات پسماند مطب های پزشکی بر اساس طبقه بندی سازمان جهانی بهداشت آنالیز شدند. کیسه های مخصوص تفکیک به مطب ها داده شد. پسماندها در محل به چهار دسته (شبه خانگی، عفونی، نوک تیز و دارویی) جداسازی و توزین شدند.یافته ها: بر اساس این نتایج، در مجموع میزان تولید سالیانه پسماندهای پزشکی در مطب های پزشکی شهر سبزوار 37276 کیلوگرم می باشد. مطب های عمومی وتخصصی به ترتیب 18965 و 18311 کیلوگرم در سال پسماند تولید می کنند. بر اساس آنالیز آماری، پسماندهای شبه خانگی، بالقوه عفونی و نوک تیز به ترتیب 70، 14 و 16 درصد از کل تولید پسماند مطب های پزشکی را تشکیل می دهد. بر اساس آزمون آماری میانگین کل پسماندها (نوک تیز، عفونی و شبه خانگی) برای هر دو گروه مطب ها به ترتیب 185.99±45.29 و 165.52±35.99 و 818.75±114.32 برآورد گردید.نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که در بیشتر مطب های پزشکی، عملیات جداسازی پسماندهای پزشکی کامل نیست. لذا به منظور کاهش آلودگی در این مراکز بایستی فعالیت هایی را در مورد دفع پسماندهای پزشکی در محل تولید و به صورت متمرکز در محدوده مطب ها انجام داد. همچنین کارکنان شاغل در امر جمع آوری و حمل و نقل پسماندها بایستی کلیه اقدام های حفاظت شخصی را رعایت نمایند.

رشد جمعیت و شهرنشینی منجربه افزایش تولید پسماند شده است. نگرش تک بعدی به سیستم مدیریت پسماند منجر به اثرات تخریبی زیست محیطی و افزایش هزینه ها شده است. الگوی مدیریت یکپارچه پسماندهای جامد (ISWM) از مناسب ترین الگوهای موثر در کاهش هزینه های اقتصادی مدیریت پسماند و اثرات زیستمحیطی پسماندها بشمار میرود. این مطالعه با رویکرد آینده پژوهی از طریق شناسایی شاخص های کلیدی موثر بر الگوی مدیریت یکپارچه پسماند در راستای تدوین سناریوهای پیش روی مدیریت پسماند شهر مشهد شکل گرفته است. جامعه آماری تحقیق، شامل 25 نفراز کارشناسان (سازمان مپ شهرداری مشهد) و متخصصین (دانشگاهی) می باشد. پس از بررسی، 23 شاخص موثر شناسایی گردید، سپس با تحلیل نرم افزارمیک مک، 10 شاخص به عنوان پیشران های کلیدی مشخص گردید. با تدوین 30 فرض عدم قطعیت برای پیشران ها با استفاده از ماتریس اثرات متقابل و نرم افزار سناریوویزارد به شناسایی سناریوهای محتمل پیش روی مدیریت پسماند شهرمشهد بر اساس الگوی مدیریت یکپارچه پسماند پرداخته شد. بر اساس نتایج، 59048 سناریو محتمل وجود دارد که تنها 5 سناریو دارای سازگاری بالا و احتمال وقوع بیشتر هستند. سناریو اول و دوم با مجموع امتیاز167 و149 به عنوان سناریوهای محتمل مطلوب، شرایط امیدوارکننده ای را برای آینده مدیریت پسماند شهر مشهد ارایه میدهند. سناریوهای سوم، چهارم و پنجم به عنوان سناریوهای بحرانی (نامطلوب) گویای شرایط نامناسب برای آینده مدیریت پسماند شهر مشهد است.

امروزه توسعه اقتصادی، رشد جمعیت و شهرنشینی باعث شده است تا محیط زیست به شدت در معرض آسیب و تخریب قرار گیرد. در این ارتباط پسماندهای جامد شهری نقش قابل توجهی در تخریب دارد. عدم صرفه های اقتصادی ناشی از فرایند مدیریت پسماند مهمترین موضوعی است که باعث غفلت از هزینه کردن برای مدیریت آثار خارجی محیط زیستی می شود و لذا بررسی پایداری مالی این فرایند ضروری است. در این مقاله به ارزیابی مالی و اقتصادی سه مرحله از فرایند مدیریت پسماند شامل ذخیره سازی، جمع آوری و حمل و نقل برای شهر رباط کریم با استفاده از رویکرد تحلیل هزینه-فایده پرداخته می شود. نتایج نشان داد که در وضعیت فعلی با توجه به اینکه هزینه های انجام این طرح (هزینه های ثابت و متغیر) نسبت به درآمد حاصل از فروش پسماند، بسیار بیشتر است، این فرایند از دیدگاه سرمایه گذاران بخش خصوصی دارای توجیه پذیری مالی نمی باشد. بمنظور بررسی امکان توجیه پذیری مالی، سه سناریو شامل کاهش 15 درصدی هزینه های ثابت، افزایش 30 درصدی درآمد حاصل از فروش هرتن پسماند و لحاظ منافع غیرمستقیم کاهش هزینه های بهداشتی ناشی از عملکرد صحیح مدیریت پسماند مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که با لحاظ این تغییرات، نرخ بازده داخلی 40 درصد و نسبت فایده به هزینه حدود 20/1 و دوره بازگشت سرمایه 25/4 سال خواهد بود و فرایند مدیریت پسماند می تواند دارای توجیه پذیری مالی باشد. نتایج این مطالعه می تواند اطلاعات لازم برای تعیین مشوق های دولتی برای اقتصادی نمودن فرایند مدیریت پسماند توسط بخش خصوصی را فراهم نماید.

زمینه و هدف: در سال های اخیر پسماندهای جامد شهری یکی از مهمترین مسایل زیست محیطی برای تمام مناطق ایران بوده است. مدیریت مناسب پسماندهای جامد شهری در هر منطقه ای به داده های آماری موثقی که بیانگر وضعیت واقعی پسماندهای جامد شهری در آن باشند، نیاز دارد. هدف از این مطالعه ارایه سیمای جامعی از وضعیت پسماندهای جامد شهری در ایران می باشد.روش بررسی: در این مطالعه با جمع آوری داده های غیرمتمرکز از مناطق مختلف کشور یک سیمای نسبتا جامع از وضعیت مدیریت پسماندهای جامد شهری ایران ارایه شده است. در این مطالعه همچنین وضعیت پسماندهای جامد شهری از نظر میزان تولید، سرانه، ترکیب فیزیکی و انواع روشهای دفع در تمام مناطق شهری ایران مورد بررسی قرار گرفته است.یافته ها: نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که میزان تولید پسماندهای جامد شهری در مناطق شهری ایران 10370798 تن در سال بوده و میزان سرانه تولید پسماندهای جامد شهری به ازای هر نفر به طور متوسط 0.64 کیلوگرم در روز می باشد. از کل تولید تنها 6% بازیافت و 10% به کمپوست تبدیل گردیده و حدود 84% آن از طریق دفن دفع گردیده است.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه و مقایسه خصوصیات پسماندهای جامد شهری ایران با کشورهای دیگر، مشخص گردید که خصوصیات پسماندهای جامد شهری در ایران به خصوصیات پسماندهای جامد شهری کشورهای کم درآمد نزدیک است. از طرف دیگر با توجه به اینکه قسمت اعظم پسماندهای جامد شهری ایران را بخش آلی تشکیل می دهد، پتانسیل بالایی جهت توسعه صنعت کمپوست در ایران وجود دارد.

خواص فیزیکی - شیمیایی پسماندهای جامد صنایع خمیر و کاغذ به نوع الیاف مورد استفاده، فرایند آماده سازی خمیر و همچنین به سیستم تصفیه پساب واحد تولیدی بستگی دارد. برای تعیین بهترین کاربری پسماندهای صنایع کاغذسازی، خواص فیزیکی - شیمیایی پسماندهای جامد کارخانه های چوب و کاغذ مازندران و کاغذسازی لطیف تجزیه و تحلیل شد. مقدار مواد جامد، pH، ابعاد الیاف و همچنین ترکیب شیمیایی مواد آلی و غیرآلی موجود در این پسماندها تجزیه شد. نتایج نشان داد که درصد خشکی پسماند مازندران 36.7 و کاغذسازی لطیف 69.3 درصد است.pH  هر دو پسماند تقریبا خنثی بود. به طوری که طول الیاف فیبری موجود در پسماندهای کاغذسازی لطیف و مازندران به ترتیب به مقدار 1.68 و 1.08 میلی متر تعیین شد. همچنین مقدار کل کربوهیدرات ها، گلوکز و مانوز پسماند کاغذسازی لطیف به ترتیب 48.09، 29.5 و 7.2 درصد تعیین شد که بیشتر از مقدار آنها در پسماند کاغذسازی مازندران بود. ولی مقدار لیگنین، زایلوز و گالاکتوز پسماند کاغذسازی مازندران به ترتیب به مقدار 15.3، 17.3 و 3.7 درصد تعیین شد که بیشتر از مقدار آنها در پسماند کاغذسازی لطیف بود. مواد معدنی پسماند کاغذسازی لطیف و مازندران به ترتیب 44.7 و 39.5 درصد تعیین شد. آنالیز XRF خاکستر مواد معدنی نشان داد که ترکیب غالب این مواد شامل اکسیدهای کلسیم، سیلیسیم، آلومینیوم و منیزیم است که می تواند به عنوان مواد اولیه محصولاتی مانند بتن های سبک و زئولیت استفاده شوند.

در چند دهه اخیر افزایش روز افزون جمعیت و به دنبال آن افزایش چند برابری تولید و استفاده از منابع سبب گردیده است پسماندهای جامد شهری تولید شده به صورت چشم گیری افزایش یابند. به منظور کنترل آلایندگی زیست محیطی و مدیریت این پسماندها، استفاده از روش ها و فنون جدید ضروری است. ارزیابی چرخه حیات (LCA) یکی از این فنون جدید است که در پژوهش حاضر برای انتخاب سناریو مناسب به منظور مدیریت پسماندهای جامد شهری کلانشهر ارومیه بکار گرفته شده است. چهار سناریوی کمپوست، سوزاندن، دفن بهداشتی و بازیافت به عنوان راه کار ارائه شده اند. داده های بدست آمده توسط نرم افزار سیماپرو مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. هر سناریو از نظر ده شاخص رده اثر تقلیل منابع غیرآلی، تقلیل لایه ازون، گرمایش جهانی، سمیت برای انسان، مسمومیت آب های سطحی، مسمومیت آب های آزاد، مسمومیت خاک، اسیدی شدن، اکسیداسیون فتوشیمیایی و پتانسیل اختناق دریاچه ای که مهمترین شاخص های اثر گذار زیست محیطی هستند مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج حاصل حاکی از آن بودند که سناریو دفن بهداشتی در هشت شاخص رده اثر زیست محیطی بیشترین بار آلایندگی را دارد. سناریو سوزاندن نیز در دو شاخص رده اثر بیشترین آلایندگی را نسبت به سناریوهای دیگر داشته و بار آلایندگی بیشتری را نشان داده است. سناریو بازیافت در دو شاخص از سایر سناریوها بار آلایندگی کمتری داشته و به عنوان بهترین سناریو شناخته شده است. سناریو کمپوست در هفت شاخص میزان آلایندگی زیست محیطی کمتری را نسبت به سه سناریو دیگر دارا بوده و همچنین در رده اثر تقلیل لایه ازون کمترین میزان بار زیست محیطی را در میان تمامی شاخصهای اثر بررسی شده داشته است. همچنین شاخص نهایی زیستمحیطی به منظور مقایسه سناریوهای ارائه شده تجزیه و تحلیل شد و مطابق آن سناریو دفن با، %84 سوزاندن با، %48 بازیافت با %31 و کمپوست با %28 به ترتیب بیشتری ن و کمتری ن بار آ الی ندگی ز یستمحیطی را شامل شدهاند. به عنوان یک پیشنهاد نهایی، با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، سناریو کمپوست به همراه بازیافت به عنوان روش مناسب جهت مدیریت پسماندهای جامد شهری در کالنشهر ارومیه شناخته شدند.